Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2007

6/10/07: Πόρισμα Αναλυτή (αυτούσιο)

Οι εισηγητικές προτάσεις Αναλυτή στους υπουργούς
Αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και επανεξέταση των συντάξεων αναπηρίας είναι μερικά από τα επίμαχα σημεία του 12σέλιδου κειμένου

Δραστικές παρεμβάσεις στο σύστημα των πρόωρων συντάξεων ώστε να αυξηθεί η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης, οριστική ρύθμιση του θέματος των κοινωνικών πόρων, επανεξέταση των συντάξεων αναπηρίας και του συστήματος βαρέων και ανθυγιεινών, φορολογικά και άλλα κίνητρα για να προσφύγουν οι ασφαλισμένοι και στα επαγγελματικά Tαμεία. Aυτές είναι ορισμένες από τις πιο επίμαχες προτάσεις που υπέβαλε στις αρχές της εβδομάδας, ο πρόεδρος της Eπιτροπής Eμπειρογνωμόνων για το Aσφαλιστικό, κ. N. Aναλυτής στους υπουργούς Oικονομίας και Oικονομικών και Aπασχόλησης και Kοινωνικής Προστασίας, κ. Γ. Aλογοσκούφη και B. Mαγγίνα.
Tο κείμενο που δημοσιοποιεί αυτούσιο η «K» υπογράφεται μόνο από τον πρόεδρο της Eπιτροπής. H τελική αναλογιστική μελέτη, όπως αναφέρει και ο ίδιος στη συνοδευτική επιστολή προς τους υπουργούς, θα είναι έτοιμη τον Iούνιο του 2008, αλλά νωρίτερα μέχρι και τον Δεκέμβριο θα υποβληθεί η πρώτη μελέτη. Πληροφορίες φέρουν μέλη της Eπιτροπής να διαφωνούν τόσο με τις προτάσεις του 12σέλιδου κειμένου όσο και με την ελλιπή στήριξη που είχαν από την κυβέρνηση σε ό,τι αφορά την υποστήριξη της υποδομής που ήταν αναγκαία για το έργο της. Πάντως, ο υπουργός Aπασχόλησης και Kοινωνικής Προστασίας, κ. B. Mαγγίνας στην προχθεσινή συνάντηση με τους συνδικαλιστές της ΓΣEE, τόνισε ότι η έκθεση Aναλυτή «αποτελεί μόνο ένα στοιχείο συνεισφοράς και τίποτε άλλο».

Το περίγραμμα μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα δημοσιονομικού ελλείμματος παγκοσμίως, το οποίο μεταβιβάζεται επιδεινούμενο από γενιά σε γενιά. Το ασφαλιστικό, σύμφωνα με μελέτες, αποτελεί κύριο παράγοντα αύξησης του ελλείμματος. Εάν δεν αντιμετωπιστεί με γενναιότητα και σωφροσύνη, τα περιθώρια για ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας συρρικνώνονται στο ελάχιστο. Ιδιαίτερα μέσα στην πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, μια τέτοια εξέλιξη οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ύφεση, στην ανεργία και στην υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου.
Υπογραμμίζεται ότι λόγω της τεράστιας έκτασής του, το ζήτημα του ασφαλιστικού μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με δέσμη μέτρων και όχι αποσπασματικά όπως γινόταν μέχρι σήμερα. Οποιαδήποτε προτεινόμενη αλλαγή είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από μελέτη για τον αντίκτυπό της πάνω στο κόστος των συντάξεων.
Οι κοινωνικοί εταίροι, κυβέρνηση και κόμματα θα πρέπει να τοποθετηθούν με συγκεκριμένες προτάσεις επί του θέματος που θα συνοδεύονται από τις αντίστοιχες μελέτες. Χρειάζεται παράλληλα πρόγραμμα σφαιρικής ενημέρωσης της κοινής γνώμης για το ζήτημα.
Με κατανόηση του θέματος, παράλληλες δράσεις από τις εμπλεκόμενες πλευρές και κοινωνική συναίνεση μπορούμε να εξασφαλίσουμε το μέλλον για το ασφαλιστικό μας σύστημα.

Περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης
Το ασφαλιστικό σύστημα αποτελεί ένα πλέγμα σχέσεων με μακροχρόνια διάσταση. Συχνές μεταβολές πρέπει να αποφεύγονται, γιατί αλλάζουν τον ορίζοντα και τις προσδοκίες των ασφαλισμένων, με αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Από την άλλη μεριά η δυναμικότητα της φύσης του επιβάλλει τη συσχέτισή του με δείκτες που επηρεάζουν την πορεία του σε βάθος χρόνου. Παράλληλα, χρειάζονται κάποιες παρεμβάσεις σε αραιά χρονικά διαστήματα για την εξάλειψη των στρεβλώσεων που παρουσιάζονται κατά τη λειτουργία και την εξέλιξή του.
Υπογραμμίζεται ότι η βιωσιμότητα του συστήματος διαχρονικά έχει απόλυτη προτεραιότητα για την Ελλάδα εφόσον από αυτήν εξαρτάται η κοινωνική συνοχή, η αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών, καθώς και η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ταυτόχρονα, εξίσου σημαντική προτεραιότητα αποτελεί η επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης και η ισορροπία των δημόσιων οικονομικών, ζήτημα που απασχολεί σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τα οποία προβαίνουν σε μεταρρυθμίσεις.
Το σημερινό σύστημα μαστίζεται από:
- Νομοθετική πολυπλοκότητα που συνεπάγεται αδιαφάνεια και κατ’ επέκταση αδικία: Αποτελεί ελληνική «πατέντα» εργαζόμενοι με ίδιες εισφορές, ίδια έτη υπηρεσίας και ίδιους μισθούς, να παίρνουν διαφορετικές συντάξεις. Ορισμένες κατηγορίες ασφαλισμένων, χρησιμοποιώντας πολιτικές πιέσεις πριμοδοτούνται από ειδικές ρυθμίσεις, τόσο πολλές ώστε να αποτελούν πλέον κανόνα και όχι εξαίρεση, εις βάρος τελικά πιο «αδύναμων» επαγγελματικών ομάδων.
- Πολυδιάσπαση και σπατάλη: Το σύστημα κατακερματίζεται σε επιμέρους ομάδες. Οι επενδύσεις είναι αναποτελεσματικές λόγω του χαμηλού ύψους των αποθεματικών των επιμέρους κλάδων και διότι δεν γίνονται από ειδικούς. Η παρακολούθηση και ο έλεγχός του με βάση ενιαίους κανόνες είναι εξαιρετικά δυσχερής. Είναι αδύνατο να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας.
- Ελλειψη ανταποδοτικότητας: Οι εισφορές δεν συσχετίζονται με τις παροχές. Οι εισφορές καλύπτουν και τις παροχές κατώτατων συντάξεων, αναπληρώνοντας την κοινωνική προστασία. Η κοινωνική πολιτική ασκείται από τις κυβερνήσεις σε βάρος των ταμείων. Οι κλάδοι υγείας συχνά ενισχύονται από τα αποθεματικά των συντάξεων, οπότε χάνεται ακόμα περισσότερο η έννοια της ανταποδοτικότητας.
- Αποδιοργάνωση: Λόγω της πολυδιάσπασης, της πολυνομίας και της πολυπλοκότητας είναι αδύνατον να καταγραφεί το σύστημα με ενιαίο λογιστικό και μηχανογραφικό τρόπο. Είναι αξιοσημείωτο ότι για τον ασφαλισμένο πληθυσμό της χώρας λειτουργούν 171 εποπτευόμενα Ταμεία: 22 κύριας ασφάλισης, 40 επικουρικής, 33 προνοίας, 54 αλληλοβοηθείας, 18 ασθενείας, 3 λοιπών παροχών και 1 κοινής ωφελείας. Από αυτά 96 εποπτεύονται από το υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, 10 από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, 1 από το υπουργείο Οικονομικών, 7 από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, 1 από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και τα υπόλοιπα είναι αυτόνομα.
- Αποξένωση - αποστασιοποίηση κράτους, ασφαλισμένων και εργοδοτών: Η κοινωνία δεν είναι πραγματικά ενήμερη για τη διάσταση και τη φύση του προβλήματος της κοινωνικής ασφάλισης, που αποτελεί ένα είδος «ταμπού», με αποτέλεσμα να μην αντιδρά και να μην πιέζει προς τη σωστή κατεύθυνση, όταν προτείνονται μεταρρυθμίσεις.
- Εισφοροδιαφυγή - εισφοροαποφυγή: Το κράτος δεν τακτοποιεί τις οφειλές του προς τα ταμεία και αδυνατεί να ελέγξει την εισφοροδιαφυγή. Εργοδότες και επιχειρήσεις εισφοροδιαφεύγουν και αποσυνδέουν τα κέρδη από τις υποχρεώσεις τους προς την κοινωνική ασφάλιση. Η ελληνική κοινωνία δεν εισπράττει το μερίδιο που της αναλογεί από την τεχνολογική εξέλιξη και την οικονομική πρόοδο. Αποτελεί συνήθη πρακτική, με ανοχή των ασφαλισμένων, οι ασφαλιστικές – δηλωμένες αποδοχές να αντιπροσωπεύουν συχνά ένα υποσύνολο των πραγματικών. Η επιλογή αυτή γίνεται συχνά συνειδητά εκ μέρους των εργαζομένων λόγω μη ύπαρξης ανταποδοτικότητας και επειδή για τη σύνταξη προσμετριέται μόνο μια πενταετία και όχι ολόκληρη η καριέρα.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη για την Ελλάδα, η δαπάνη του ασφαλιστικού συστήματος αποτελεί μια πραγματικότητα 23,80 δισ. ευρώ τον χρόνο ή 12,5% του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές (Πίνακας 1). Κατά τις εκτιμήσεις ειδικών οι παραπάνω προσεγγίσεις αναμένεται να έχουν εξελιχθεί ακόμη δυσμενέστερα.
Στη διάρκεια της δεκαετίας που διανύουμε επιβάλλεται η άρση των στρεβλώσεων των κοινωνικών πόρων, διότι αποτελούν ένα είδος έμμεσης και επομένως άδικης φορολόγησης. Αποδέκτες τους είναι κάποια ταμεία που επιλέγονται με αμφισβητούμενα κριτήρια. Αυτόματα γεννιέται η ανάγκη υποκατάστασής τους από εθνικούς πόρους. Παράλληλα, η διαρκής επιδείνωση των δημογραφικών στοιχείων και των οικονομικών αποτελεσμάτων των ταμείων καθιστά τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος επιτακτική, χρειάζεται δίκαιη κατανομή του κόστους της ασφάλισης ανάμεσα στις γενεές και μεταξύ κράτους - εργοδοτών - ασφαλισμένων.
Οσο αργότερα αναληφθούν οι απαιτούμενες πολιτικές πρωτοβουλίες, επιτείνεται η αβεβαιότητα και οι αναγκαίες παρεμβάσεις θα είναι περισσότερο οδυνηρές.
Οι διαστάσεις του προβλήματος
Ολα τα μεγέθη που εικονίζονται είναι σε σημερινές τιμές. Εκτιμάμε ότι οποιαδήποτε νέα μελέτη θα δώσει δυσμενέστερα αποτελέσματα, διότι στην τελευταία επίσημη μελέτη αφενός έχει υποτεθεί μια πιο αισιόδοξη από τη σημερινή εξέλιξη για το ΑΕΠ και αφετέρου είναι υποτιμημένη η γήρανση του πληθυσμού.
Ουσιαστικά όμως το πρόβλημα έχει καταγραφεί ως προς τις διαστάσεις του και μια νέα μελέτη θα συμβάλει μόνο σε ποσοτική ακρίβεια. Στον πίνακα που ακολουθεί απεικονίζεται η εξέλιξη των κρατικών δαπανών της κοινωνικής ασφάλισης (ελλείμματα ταμείων συνολικά), καθώς και η δαπάνη συντάξεων, αν δεν άλλαζε τίποτα στο υφιστάμενο καθεστώς. Ο νόμος 3029/2002 είναι μεταγενέστερος από τον χρόνο της μελέτης και, συνεπώς, δεν έχει ληφθεί υπόψη στα στοιχεία του πίνακα 1 θα επιδράσει όμως μελλοντικά σε αυτά.

Στόχοι της μεταρρύθμισης
Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος πρέπει να εξυπηρετεί τους ακόλουθους στόχους:
- Να εξασφαλίζει βιωσιμότητα.
- Να δημιουργεί προϋποθέσεις κοινωνικής δικαιοσύνης (διαγενεακή και ενδογενεακή αλληλεγγύη).
- Να οδηγεί σε καλύτερη οργανωτική δομή και λειτουργία.
- Να είναι οικονομικά εφικτή.
- Να συνδέει την κοινωνική ασφάλιση με την ανάπτυξη και την απασχόληση.

Επίλογος
Η κατάσταση του ασφαλιστικού μας συστήματος παραμένει κρίσιμη όσο εμείς συνεχίζουμε να μη λαμβάνουμε τα απαραίτητα μέτρα. Οφείλουμε σαν ώριμη κοινωνία να εξομαλύνουμε τις στρεβλώσεις που με τον χρόνο παραμόρφωσαν την αρχική ιδέα της κοινωνικής ασφάλισης.
Τα παιδιά και τα εγγόνια μας θα επιθυμούσαν την ανάληψη ευθυνών όλων των εμπλεκομένων για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Η κληρονομιά που οφείλουμε στις επόμενες γενεές είναι κυρίως η εξυγίανση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Προτεινόμενες παρεμβάσεις
Εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων, με πολύ διαφορετικές επιπτώσεις όμως το καθένα, είναι:
1. Ενίσχυση της απασχόλησης (γυναίκες, νομιμοποίηση μεταναστών, ενεργός γήρανση, νέοι).
2. Αναθεώρηση των ρυθμίσεων για πρόωρη συνταξιοδότηση ώστε να αυξηθεί η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης. Δράση για παράταση του εργασιακού βίου. Συσχέτιση των ορίων ηλικίας με τις δημογραφικές εξελίξεις.
3. Αναπροσαρμογή του ανώτατου ποσοστού αναπλήρωσης συντάξιμων αποδοχών, για κύρια και επικουρική ασφάλιση ως κίνητρο παραμονής στην εργασία.
4. Τρόπος υπολογισμού σύνταξης (με βάση ποιο μισθό του ασφαλιστικού βίου υπολογίζεται η σύνταξη).
5. Ρυθμός αναπροσαρμογής συντάξεων σύμφωνα με οικονομικούς δείκτες.
6. Οριστική ρύθμιση του θέματος των κοινωνικών πόρων.
7. Επιδίωξη οικονομιών κλίμακας με ενοποιήσεις και συγχωνεύσεις Ταμείων, ώστε ο αριθμός τους να περιοριστεί στο ελάχιστο, δίδοντας παράλληλα διέξοδο στους επιμέρους κλάδους να προσφύγουν συμπληρωματικά στην επαγγελματική ασφάλιση (2ος Πυλώνας) με φορολογικά και άλλα κίνητρα.
8. Ενίσχυση ανταποδοτικότητας της κοινωνικής ασφάλισης. Αναλογιστική συσχέτιση εισφορών με παροχές. Διαχωρισμός κοινωνικής προστασίας από την κοινωνική ασφάλιση. Διαχείριση της κοινωνικής προστασίας (ελάχιστες συντάξεις, ΕΚΑΣ, σύνταξη ανασφάλιστου υπερήλικα ΟΓΑ) από τα υπουργεία Οικονομίας και Υγείας - Πρόνοιας.
9. Υποχρεωτική ασφάλιση όλων ανεξαιρέτως των εργαζομένων στο ελληνικό εδαφος και αυστηροποίηση της νομοθεσίας για την εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και την πάταξη της εισφοροδιαφυγής. Ενίσχυση των Επιθεωρήσεων Εργασίας και των ελεγκτικών υπηρεσιών των Ταμείων για τον έλεγχο και την εφαρμογή των παραπάνω.
10. Αύξηση των δημοσίων εσόδων από την πάταξη της φοροδιαφυγής ή μείωση των εξόδων από τη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και τον εξορθολογισμό της δημόσιας υγείας, για εξοικονόμηση πόρων που θα αποτελούν την κρατική χρηματοδότηση των ταμείων.
11. Καταπολέμηση εισφοροδιαφυγής όχι μόνο μέσω επιθεωρήσεων εργασίας, αλλά συνολικά και στοχευμένα με κατάλληλη νομοθεσία.
12. Ενιαίο μηχανογραφικό και λογιστικό σύστημα για όλα τα Ταμεία. Κυρώσεις στα διοικητικά συμβούλια σε περίπτωση μη παροχής στοιχείων και μη τήρησης οικονομικών καταστάσεων.
13. Ενεργός διαχείριση των αποθεματικών.
14. Επανεξέταση - έλεγχος συντάξεων αναπηρίας και αναθεώρηση κατηγοριών βαρέων-ανθυγιεινών επαγγελμάτων.

Τα εργαλεία αυτά δύναται να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα ή σαν δέσμη μέτρων και ο βαθμός που επηρεάζουν το σύστημα εξαρτάται από το πώς θα χρησιμοποιηθεί το καθένα ή ο τρόπος που θα συνδυαστεί με κάποιο/α άλλο/α. Οι τρόποι επιλογής και εφαρμογής τους αποτελούν τη βάση ενός ειλικρινούς κοινωνικού διαλόγου για το ασφαλιστικό.

[+] ΓPAΦHMA
[+] EΠIΣTOΛH
[+] ΠINAKAΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια: